초록

이 논문은 교회와 초기 정부의 관계를 다루는 글이다. 16세기 종교개혁자들은 교회를 하나님의 나라와 동의어로 본다. 이런 견해는 오늘날 교회가 하나님의 나라와 전혀 다른 것으로 보는 현대 신학자들의 견해와 다르다. 부써도 하나님의 나라와 교회를 동일시한다. 그런데 부써 신학의 특징적인 요소는 그리스도의 나라 개념이다. 부써에게 교회와 하나님의 나라는 그리스도의 나라로 통한다. 하지만 부써에게 그리스도의 나라는 단순히 교회만을 의미하지 않는다. 왜냐하면 그리스도는 온 우주를 다스리시는 만왕의 왕이시기 때문이다. 지금 이 세상은 사탄과 죄악의 영향아래 놓여 있기 때문에 그리스도의 완전한 나라일 수 없다. 그리스도의 완전한 나라는 그리스도께서 재림하실 때가지 이 땅에서 결코 실현되지 않을 것이다. 그럼에도 불구하고 그리스도께서는 교회의 머리이시기 때문에 자신의 몸인 교회를 통해 그리스도의 나라를 세상에서 확장시키길 원하신다. “하나님의 나라”(regnum Dei)인 교회 안에서 왕이신 그리스도께서 자신의 백성들을 자신의 말씀과 영으로 다스리신다. 그리스도의 나라는 세상적인 실제이자 동시에 하늘 나라다. 그 나라는 항상 교회를 통해 이 세상에 실현된다. 그러므로 “하나님의 나라”(regnum Dei)로서 교회와 “세상 나라”(regnum mundi)로서 국가는 서로 혼합될 수도 없고 분리될 수도 없다. 교회와 국가는 종말까지 지상에서 상호 독립적으로 병존하지만 반드시 상호 협력해야 한다. 교회는 영적인 검인 하나님의 말씀을 가지고서 하나님 나라를 죄인들 앞에서 닫을 수도 있고 열 수도 있다. 반면에 세상 정부는 물리적 검을 가지고서 모든 공개적인 죄들을 처벌한다. 세상 정부는 지상에서 그리스도의 나라를 세우고 확장하고 개혁하기 위해 반드시 교회와 함께 공역해야 한다. 그러므로 기독교 정부는 이 세상에서 최선의 정부 통치 형태로써 “기독교 공화국”(respublica christiana)이라 불릴 수 있다. 교회와 국가는 각자, 무엇보다도 먼저, 유일한 왕이신 그리스도께 복종해야 하고 그 다음에 서로에게 복종해야 한다는 것이 부써의 독특한 주장이다. 이런 점에서 교회와 정부의 관계에 대한 부써의 견해는 하나님의 도성과 세상의 도성으로 구분하는 아우구스티누스의 두 도성 개념 뿐만 아니라, 두 나라 즉 하나님의 나라와 세상의 나라로 이해하는 루터의 두 나라 개념과도 구분된다.

키워드

하나님의 나라, 그리스도의 나라, 교회, 부써, 루터, 정부, 권력

참고문헌(45)open

  1. [단행본] R. Stupperich / 1960 / Martin Bucers Deutsche Schriften / Gütersloher Verlagshous Gerd Mohn :

  2. [기타] / 1960 / I. Frühschriften 1520-1524 : ~

  3. [기타] / 1962 / II. Schriften der Jahre 1524-1528 : ~

  4. [기타] / 1984 / Zum Ius Reformationis: Obrigkeitsschriften aus dem Jahr 1535; Dokumente zur 2. Strassburger Synode von 1539

  5. [기타] / 1987 / Martin Bucers Katechismen aus den Jahren 1534, 1537, 1543

  6. [기타] / 1964 / Schriften der Jahre 1538-1539

  7. [단행본] Backus. / 1988 / Enarratio in Evangelion Iohannis (1528, 1530, 1536) / E.J. Brill

  8. [단행본] Wendel. F. / 1955 / De Regno Christi Libri Duo / Gütersloh

  9. [단행본] Wendel. F. / 1954 / Du royaume de Jésus-Christ, édition critique de la traduction francaise de 1558 / Gütersloh

  10. [기타] / 1527 / Ennarationum in evangelia Matthæi, Mardi & Lucæ / Bibl. No. 14

  11. [기타] / 1527 / Epistola D. Pauli ad Ephesios / Bibl. No. 17

  12. [기타] / 1554 / S. Psalmorum libiri quinque / Bibl. No. 25d

  13. [기타] / 1536 / In sacra quatuor evangelia, Enarrationes perpetuae / Bibl. No. 28a

  14. [기타] / 1562 / Metaphrases et ennardtiones perpetuae epistolarum D. Pauli Apostoli... Tomus primus. Continens metaphrasim et ennarationem in Epistolam ad Romanos / Bibl. No. 55a

  15. [기타] / 1544 / Commentarii in librum Iudicum / Bibl. No. 101

  16. [기타] / 1562 / Praelectiones doctiss. in Epistolam D. Pauli ad Ephesios / Bibl. No. 112

  17. [단행본] Althaus, Paul. / 1965 / Die Ethik Martin Luthers / Gütersloher Verlagshaus Gerd Mohn

  18. [단행본] Bornkamm, Heinrich. / 1969 / Reich Gottes und Welt. Die Lehre Luthers von den zwei Reichen / Wissenschaftliche Buchgesellschaft : 165 ~ 195

  19. [단행본] Brockelmann, Brigitte. / 1938 / Das Corpus Christianum bei Zwingli / Priebatschs Buchhandlung

  20. [단행본] Cardauns, L. / 1973 / Die Lehre vom Widerstandsrecht des Volks gegen die rechtmäßige Obrigkeit im Luthertum und im Calvinismus des 16 / Wissenschaftliche Buchgesellschaft

  21. [단행본] Diem, H. "Luthers Lehre von den zwei Reichen untersucht von seinem Verständnis der Bergpredigt, "in Zur Zwei-Reiche-Lehre Luthers, ed. J / 1973 / Haun, 107-131 / Kaiser

  22. [단행본] Duijnstee, X.P. / 1930 / St. Aurelius Augustinus over kerk en staat / Uitgave van het Nederlandsche Boekhuis

  23. [단행본] Farner, Alfred. / 1930 / Die Lehre von Kirche und Staat bei Zwingli / J. C. B. Mohr

  24. [단행본] Gäumann, Andreas. / 2001 / Reich Christi und Obrigkeit. Eine Studie zum reformatorische Denken und Handeln Martin Bucers / Verlag Peter Lang

  25. [단행본] Hammann, G. / 1989 / Martin Bucer 1491-1551:Zwischen Volkskirche und Bekenntnisgemeinschaft / Franz Steiner Verlag Wiesbaden GMBH

  26. [단행본] Heckel, Johannes. / 1953 / Lex charitatis. Eine juristische Untersuchung über das Recht in der Theologie Martin Luthers / C.H. Beck’schen Verlagsbuchhandlung

  27. [단행본] J. van Oort. / 1986 / Jeruzalem en Babylon / Uitgeverij Boekencenrum

  28. [단행본] K. Koch. / 1962 / Beiträge zur Geschichte und Lehre der Reformierten Kirche 14 / Neukirchener Verlag

  29. [단행본] Kinder, E. / 1969 / Reich Gottes und Welt. Die Lehre Luthers von den zwei Reichen / Wissenschaftliche Buchgesellschaft : 40 ~ 69

  30. [단행본] Kroon, M. de. / 1988 / Calvinus Servus Christi / Presseabteilung des Ráday-Kollegiums : 209 ~ 224

  31. [단행본] Kroon, M. de. / 1976 / Wegen en gestalten in het gereformeerd protestantisme / Ton Bolland : 61 ~ 74

  32. [단행본] Kroon, Marijn de / 1991 / Calvin: Erbe und Auftrag. Festschrift für Wilhelm Neuser zu seinem 65. Geburtstag / Kok : 146 ~ 156

  33. [단행본] Kroon, Marijn de / 1991 / Martin Bucer en Johannes Calvijn. Reformatorische perspectieven Teksten en inleiding / Meinema

  34. [단행본] Kroon, Marijn de. / 1984 / Martin Bucers Obrigkeitsverständnis. Evangelisches Ethos und politisches Engagement / Gütersloher Verlagshaus Gerd Mohn

  35. [단행본] Locher, Gottfried W. / 1981 / Zwingli’s Thought: New Perspectives / E.J. Brill

  36. [단행본] Moeller, Bernd. / 1987 / Reichsstadt und Reformation / Evangelische Verlagsanstalt

  37. [단행본] Müller, Karl. / 1910 / Kirche, Gemeinde und Obrichkeit nach Luther / Verlag von J.C.B. Mohr

  38. [단행본] Pauck, W. / 1928 / Jahrhunderts. Arbeiten zur Kirchengeschichte 10 / de Grryter

  39. [단행본] Sizoo, A. / 1947 / Augustinus over den staat / J. H. Kok

  40. [단행본] Spijker, Willem van ’t. / 1984 / Zwingli in vierderlei perspectief / B.V. Uitgeveij “de Banier” : 41 ~ 79

  41. [단행본] Spijker, Willem van ’t. / 1990 / De kerk. Wezen, weg en werk van de kerk naar reformatorische opvatting / Uitgeverij de Groot Goudriaan : 111 ~ 125

  42. [단행본] Stepnens, W.P. / 1986 / The Theology of Huldrych Zwingli / Clarendon Press

  43. [단행본] Wendel, F. / 1942 / Études d’histoire et de philosophie religieuses 38 / Presses universitaires de France

  44. [단행본] Wolf, E. Peregrinatio II. / 1965 / Studien zur reformatorischen Theologie, zum Kirchenrecht und zur Sozialethik / Chr. Kaiser Verlag

  45. [학술지] 황대우 / 2009 / 깔뱅의 교회론과 선교 / 선교와신학 (24) : 43 ~ 88