Hostname: page-component-848d4c4894-x24gv Total loading time: 0 Render date: 2024-04-30T13:07:51.729Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Nation and Empire: Dilemmas of Legitimacy during Stalinism in Poland (1941–1956)

Published online by Cambridge University Press:  20 November 2018

Jan C. Behrends
Jan C. Behrends*
Affiliation:
Wissenschaftszentrum Berlin (WZB), Reichpietschufer 50, 10785 Berlin, Germany. Email: behrends@wzb.eu
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Introduction

In 1944 Poland was re-established for the second time in the twentieth century. Between the Lublin manifesto of 22 July 1944 and the Potsdam conference of summer 1945 a communist-dominated regime had formed, which was had little in common with the Second Republic that had been founded between the declaration of independence on 9 November 1918 and the peace of Riga with Bolshevik Russia signed in March 1921. Post-war Poland was significantly smaller, geographically further to the west, and ethnically more homogeneous. The Holocaust had destroyed Europe's most sizeable Jewish population, the loss of the kresy (eastern borderlands) to the USSR had reduced the size of eastern-Slavic minorities and the expulsion of the Germans from East Prussia, Pomerania and Silesia further helped to create an ethnically homogeneous country. For the first time in her history, Poland had the structure of a nation-state. Through the destruction and catastrophe of Nazi occupation and genocide the goal of firebrand Polish nationalists such as Roman Dmowski had been achieved: a Poland inhabited by ethnic Poles. Still, the new Poland was less independent than its predecessor; from 1944 onwards it was part of the emerging post-war Soviet Empire. Polish sovereignty had fallen victim to Stalin's “revolutionary-imperial paradigm.” Expansion of Moscow's power was as much a priority of the Soviet leadership as the export of Bolshevik revolution.

Type
Articles
Information
Nationalities Papers , Volume 37 , Issue 4 , July 2009 , pp. 443 - 466
Copyright
Copyright © 2009 Association for the Study of Nationalities 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

Anderson, B. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London and New York: Verso, 1991.Google Scholar
Archiwum Akt Nowych (AAN) w Warszawie (Polish State Archive of Modern Records).Google Scholar
Archiwum Państwowe w Krakowie (APK). Wojewódzki Urząd Propagandy i Informacji.Google Scholar
Archiwum Ruchu Robotniczego (ARR). Vol. IX. Warsaw: Książka i Wiedza, 1984.Google Scholar
Banac, I., ed. The Diary of Georgi Dimitrov: 1933–1949. New Haven: Yale University Press, 2003.Google Scholar
Batowski, H. Współpraca słowiańska: Zagadnienia polityczne, kulturalne i gospodarcze w przeszłošci i teraźniejszości. Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1946.Google Scholar
Behrends, J. C. “Exporting the Leader: The Stalin Cult in Poland and East Germany.” In The Leader Cult in Communist Dictatorships: Stalin and the Eastern Bloc, edited by Apor, B. et al. Basingstoke: Palgrave, 2004.Google Scholar
Behrends, J. C. “Erfundene Feindschaft und exportierte Erfindung: Der spätstalinistische Antiamerikanismus als sowjetische Leiterzählung und polnische Propaganda.” In Antiamerikanismus im 20. Jahrhundert: Studien zu Ost- und Westeuropa, edited by Behrends, J.C. and et al. Bonn: Dietz, 2005.Google Scholar
Behrends, J. C. Die erfundene Freundschaft: Propaganda für die Sowjetunion in Polen und der DDR. Cologne: Böhlau, 2006.Google Scholar
Behrends, J. C. “Agitation, Organisation, Mobilisation: The League for Polish-Soviet Friendship in Stalinist Poland.” In New Perspectives on Sovietisation and Modernity in Central and Eastern Europe: 1945–1964, edited by Apor, B., Apor, P. and Rees, E.A. Washington, DC: Academia, 2008.Google Scholar
Behrends, J. C. “Nach dem Führerkult: Repräsentationen des Generalsekretärs in Polen und der DDR.” In Medien und Imagepolitik im 20. Jahrhundert: Deutschland, Europa, USA, edited by Münkel, D. and Seegers, L. Frankfurt am Main: Campus, 2008.Google Scholar
Behrends, J. C. “Vom Panslavismus zum ‘Friedenskampf: Außenpolitik, Herrschaftslegitimation und Massenmobilisierung im sowjetischen Nachkriegsimperium (1944–1953).” Jahrbücher für Geschichte Osteuropas 56 (2008): 27–53.Google Scholar
“Biuletyn Informacyjny No. 9, 14 September 1946.” In Biuletyny informacyjne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1946. Warsaw: Książka i Wiedza, 1996.Google Scholar
Biobaum, R. Feliks Dzieriyński and the SDKPiL: A Study of the Origins of Polish Communism. New York: Columbia University Press, 1984.Google Scholar
Borodziej, W. The Warsaw Uprising of 1944. Madison: University of Wisconsin Press, 2006.Google Scholar
Borzęcky, J. The Soviet–Polish Peace of 1921 and the Creation of Inter-war Europe. New Haven: Yale University Press, 2008.Google Scholar
Brandenberger, D. National Bolshevism: Stalinist Mass Culture and the Formation of Modern Russian National Identity, 1931–1956. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2002.Google Scholar
Brzoza, C., and Sowa, A. Historia Polski 1918–1945. Krakow: Wydawnictwo Literackie, 2006.Google Scholar
Cariewskaja, T., ed. Teczka Specjalna J. W. Stalina: Raporty NKWD z Polski 1944–1946. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 1998.Google Scholar
Chase, W. J. Enemies within the Gates? The Comintern and the Stalinist Repression, 1934–1939. New Haven: Yale University Press, 2001.Google Scholar
Coren-Michilic, J. “Anti-Jewish Violence in Poland: 1918–1939 and 1945–1947.” Polin. Studies in Polish Jewry 13 (2000): 34–61.Google Scholar
David-Fox, M. “Leftists vs. Nationalists in Soviet-Weimar Cultural Diplomacy: Showcases, Fronts, Boomerangs.” In Doing Medicine Together: Germany and Russia between the Wars, edited by Salomon, S.G. Toronto: University of Toronto Press, 2006.Google Scholar
Dmowski, R. Niemcy, Rosja a sprawa polska. Lwów: Nakład Towarzystwa Wydawniczego, 1908.Google Scholar
“Do narodu polskiego, 1 May 1943.” In Wizja programowa Polski Ludowej: Dokumenty i materiały, edited by Kowalski, T. Warsaw: Książka i Wiedza, 1979.Google Scholar
“Do robotników, chłopów i inteligencji, do wszystkich patriotów polskich [January 1942].” In Polska Partia Robotnicza: Dokumenty programowe 1942–1948, edited by Kowalski, T. Warsaw: Książka i Wiedza, 1984.Google Scholar
Dziewanowski, M. K. The Communist Party of Poland: An Outline of its History. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1959.Google Scholar
Friszke, A. Polska: Losy państwa i narodu 1939–1989. Warsaw: Iskry, 2003.Google Scholar
Ganzenmüller, J. ‘Polnischer Pan’ und ‘deutscher Faschist’: Die nationale Komponente sowjetischer Feindbilder im Krieg.” In Unsere Feinde: Konstruktionen des Anderen im Sozialismus, edited by Satjukow, S. and et al. Leipzig: Leipziger Universitätsverlag, 2004.Google Scholar
Gerrits, A. “Antisemitism and Anti-communism: The Myth of ‘Judeo-Communism’ in Eastern Europe.” East European Jewish Affairs 25 (1995): 49–72.Google Scholar
Golczewksi, F., and Pickhan, G. Russischer Nationalismus: Die russische Idee im 19. und 20. Jahrhundert. Darstellung und Texte. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1998.Google Scholar
Gosudarstvennyi Arkhiv Rossiiskoi Federatsii (GARF). Moscow.Google Scholar
Gross, J. T. Revolution from Abroad: The Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Belorussia. Princeton: Princeton University Press, 2002.Google Scholar
Gross, J. T. Fear: Anti-Semitism in Poland after Auschwitz: An Essay in Historical Interpretation. Princeton: Princeton University Press, 2006.Google Scholar
Hein, H. Der Piłsudski-Kult und seine Bedeutung für den polnischen Staat, 1926–1939. Marburg: Herder-Institut, 2002.Google Scholar
“Iz dnevnika zaveduyushchego otdelom stran narodnoy demokratii redakcii inostrannoy informacii TASS N. R. Pantjuchina: Zapis’ besed na prieme v posol'stve Pol'shi v Mokskve o reakcii poliakov na naznachenie K.K. Rokossovskogo ministrom nacional'noy oborony Pol'shi. 31.1.–1.2.1950.” In Sovetskii faktor v vostochnoy evrope.” In Sovetskii faktor v vostochnoy evrope. Vol. 2, 1949–1953, edited by Volokitina, T.V. Moscow: Rosspen, 2002.Google Scholar
Kaluza, A. Der polnische Parteistaat und seine Gegner: 1944–1956. Frankfurt am Main: Vittorio Klosermann, 1998.Google Scholar
Kemp-Welch, T. “Khrushchev's ‘Secret Speech’ and Polish Politics: The Spring of 1956.” Europe-Asia Studies 48 (1996): 181–207.Google Scholar
Kemp-Welch, T. “Dethroning Stalin: Poland 1956 and its Legacy.” Europe-Asia Studies 58 (2006): 1261–84.Google Scholar
Kemp-Welch, T. Poland under Communism: A Cold War History. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.Google Scholar
Kenney, P. Rebuilding Poland: Workers and Communists. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1997.Google Scholar
Kersten, K. The Establishment of Communist Rule in Poland: 1943–1948. Berkeley: University of California Press, 1991.Google Scholar
Kochański, A., ed. Stalinowskim kursem: Posiedzenie Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej. 31 sierpnia-3 września 1948 r. Stenogram. Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna, 1998.Google Scholar
Kohn, H. Pan-Slavism: Its History and Ideology. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1953.Google Scholar
Konstanty Rokossowski: Marszałek Polski. Warsaw, 1949.Google Scholar
Kornatowski, W. Podstawy polskiej polityki słowiańskiej: Rozwój idei słowianskiej a stosunki polsko-rosyjskie. Warsaw: TPPR, 1946.Google Scholar
Kowalski, T., ed. Wizja programowa Polski Ludowej: Dokumenty i materiały. Warsaw: Książka i Wiedza, 1979.Google Scholar
Kowalski, T., ed. Polska Partia Robotnicza: Dokumenty programowe 1942–1948. Warsaw: Książka i Wiedza, 1984.Google Scholar
Kupiecki, R. “Natchnienie milionów”: Kult Józefa Stalina w Polsce 1944–1956. Warsaw: Wydawnistwa Szkolne i Pedagogiczne, 1993.Google Scholar
Lipinski, J. Das Geheime Zusatzprotokoll zum deutsch-sowjetischen Nichtangriffsvertrag vom 23. August 1939 und seine Entstehungs- und Rezeptionsgeschichte von 1939 bis 1999. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2004.Google Scholar
Machcewicz, P. Polski rok 1956. Warsaw: Mówią Wieki, 1993.Google Scholar
Makowski, E. Poznański czerwiec 1956: Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL. Poznan: Wydawnictwo Poznańskie, 2001.Google Scholar
“Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.”. In Wizja programowa Polski Ludowej: Dokumenty i materiały 1942–1948. Warsaw: Książka i Wiedza, 1979.Google Scholar
“Marszałek Rokossowski na czele Wojska Polskiego—to wzrost naszych sił obronnych—wzmocnienie bezpieczeństwa Polski.” Przegląd Wydarzeń 15 (1949): 13–23.Google Scholar
Martin, T. “The Origins of Soviet Ethnic Cleansing.” Journal of Modern History 70 (1998): 813–61.Google Scholar
Mazowiecki, W. Pierwsze starcie: Wydarzenia 3 Maja 1946. Warsaw: PWN, 1998.Google Scholar
Micewski, A. Katholische Gruppierungen in Polen: PAX und ZNAK 1945–1976. Munich: Kaiser, 1978.Google Scholar
Micgiel, J. Coercion and the Establishment of Communist Rule in Poland. London: Macmillan, 1994.Google Scholar
Miller, A. The Romanov Empire and Nationalism. Budapest: CEU Press, 2008.Google Scholar
Moldenhauer, H. “Der sowjetische NKVD und die Heimatarmee im ‘Lubliner Polen’ 1944/45.” In Die polnische Heimatarmee: Geschichte und Mythos der Armia Krajowa seit dem 2. Weltkrieg, edited by Chiari, B. Munich: Oldenbourg, 2003.Google Scholar
“O co walczymy? (Deklaracja Polskiej Partii Robotniczej), 1. March 1943.” In Wizja programowa Polski Ludowej. Dokumenty i materialy, edited by Kowalski, T. Warsaw: Książka i Wiedza, 1979.Google Scholar
Osęka, P. Marzec ‘68. Cracow: Znak, 2008.Google Scholar
Paczkowski, A., ed. Referendum z 30 czerwca 1946 r.: Przebieg i wyniki. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych, 1993.Google Scholar
“Pismo Leonida Baranowa do Michaiła Susłowa o sytuacji w Polsce: 25 October 1948.” In Polska–ZSRR: Struktury podległości. Dokumenty WKP (B) 1944–1949, edited by Bordjugov, G.A. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 1995.Google Scholar
Podstawy działalności Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Materialy i wytyczne dla działaczy i kół terenowych. Warsaw, 1947.Google Scholar
Porter, B. When Nationalism Began to Hate: Imagining Modern Politics in Nineteenth-Century Poland. Oxford: Oxford University Press, 2000.Google Scholar
Protokól obrad KC PPR w maju 1945 roku. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 1992.Google Scholar
“Protokół posiedzenia KC PPR z dnia 27 kwietnia 1945 r.” In Protokoly posiedzeń sekretariatu KC PPR 1945–1946. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2001.Google Scholar
Pufelska, A. Die “Judäo-Kommune”: Ein Feindbild in Polen: Das polnische Selbstverständnis im Schatten des Antisemitismus. Paderborn: Schöningh, 2007.Google Scholar
“Relacja Władysława Gomułki z rozmów polsko-radziekich 19 X 1956 r. w Belwederze.” In Tajne dokumenty Biura Politycznego: PRL-ZSRR 1956–1970. London: Aneks, 1998.Google Scholar
Renner, A. Russischer Nationalismus und Öffentlichkeit im Zarenreich, 1855–1875. Cologne: Böhlau, 2000.Google Scholar
“Rezolucja Komitetu Słowiańskiego w Polsce w sprawie programu dzialania.” In Polsko-radzieckie stosunki kulturalne 1944–1949: Dokumenty i materialy. Warsaw: Książka i Wiedza, 1984.Google Scholar
Sanford, G. Katyn and the Soviet Massacre of 1940: Truth, Justice and Memory. London: Routledge, 2005.Google Scholar
Schenk, F. B. “Tannenberg/Grunwald.” In Deutsche Erinnerungsorte, Vol. I, edited by François, E. and Schulze, H. Munich: C.H. Beck, 2002.Google Scholar
Service, R. Stalin: A Biography. Cambridge, MA: Belknap, 2005.Google Scholar
Shore, M. Caviar and Ashes. A Warsaw Generation's Life and Death in Marxism, 1918–1968. New Haven: Yale University Press.Google Scholar
Simoncini, G. The Communist Party of Poland 1918–1929: A Study in Political Ideology. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press, 1993.Google Scholar
Stola, D. “Fighting against the Shadows: The ’ Anti Zionist’ Campaign of 1968.” In Anti-Semitism and its Opponents in Modern Poland, edited by Blobaum, R. Ithaca, NY: Cornell University Press, 2005.Google Scholar
Świątkowski, H. “Słowianie a idea pokoju.” Przyjaźń 2 (1946): 12–13.Google Scholar
Świątkowski, H. “Cel i zadania miesiąca wymiany kulturalnej.” Przyjaźń 9 (1947): 3–4.Google Scholar
Taubman, W. Khrushchev: The Man and his Era. New York: W. W. Norton, 2002.Google Scholar
“W sprawie odchylenia prawicowego i nacjonalistycznego w kierownictwe partii, jego źródeł i sposobów jego przezwyciężenia, 15 August 1948.” In Protokoly posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947–1948, edited by Kochański, A. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2002.Google Scholar
Walicki, A. Rosja, katolicyzm i sprawa polska. Warsaw: Prószyński i S-ka, 2002.Google Scholar
Weeks, T. R. Nation and State in Late Imperial Russia: Nationalism and Russification on the Western Frontier, 1863–1914. De Kalb: Northern Illinois University Press, 1996.Google Scholar
Weeks, T. R. From Assimilation to Antisemitism: The “Jewish Question” in Poland, 1850–1914. De Kalb: Northern Illinois University Press, 2006.Google Scholar
“Założenia statutu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.” In Polsko-radzieckie stosunki kulturalne 1944–1949: Dokumenty i materiały. Warsaw: Książka i Wiedza, 1984.Google Scholar
Zaremba, M. Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm: Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warsaw: Trio, 2001.Google Scholar
“Ze sprawozdania Wasylija Owczarowa dla przewodnizącego Komisji Polityki Zagraniczej KC WKP (b) Wagana Grigoriana o reakcjach na nominacje Konstantego Rokossowskiego na stanowisko Ministra Obrony Narodowej Polski, 29 December 1949.” In Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich. 1949–1953,” In Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich. 1949–1953, edited by Kochański, A. Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2000.Google Scholar
Zernack, K. Polen und Rußland: Zwei Wege in der europäischen Geschichte. Berlin: Propyläen, 1994.Google Scholar
żołnierz wolności ludu wolnošci Polski. O Marszałku Konstantym Rokosowskim. Warsaw: Książka i Wiedza, 1949.Google Scholar
Zubok, V. M. A Failed Empire: The Soviet Union in the Cold War from Stalin to Gorbachev. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2007.Google Scholar